नेपालको राजनीतिका पाँच पत्रु प्रवृत्ति

भनिन्छ त्यो देश सबल र असल हो जहाँ सरकार वा नेताका बारेमा कम कुरा हुन्छ । मानिसहरू सरकार कसरी चलिरहेको छ वा फलानो-चिलानो-ढिस्कानो नेता कस्तो छ भन्ने विषयमा हरेक दिन जसो विवाद, छलफल वा बहस गर्नमा मस्त रहन्छन् भने त्यसबाट बुझ्नुपर्ने हुन्छ त्यस देशको हाल ठिक चलिरहेको छैन ।

कति राम्रो हुन्थ्यो राजनीतिका कुरा गर्न नपर्ने भए ! हामी सामान्य नागरिकले कुरा गर्ने विषय दर्शन, विज्ञान, कला, साहित्य, गीतसंगित, आ-आफ्नो रुचि, दक्षता, स्वास्थ्य, मौसम, भ्रमण, पुस्तक, प्रेम, स्नेह आदिइत्यादि हुनुपर्ने हो । तर, समाज वा राज्य निर्माण गर्ने लक्षमा बाटो बिराएर भौँतारिरहेको नेपालका नागरिक हामी नेता र मन्त्रीका बारेमा यति गम्भीरतापूर्वक कुरा गर्न अभिसप्त छौँ -मानौँ यो नै राज्य र समाजको एकमात्र विषय हो ।

यही अभिसप्त माहोलमा म फेरि नेपाली राजनीतिका बारेमा कुरा गर्न लाग्दैछु । आजको लेखमा मलाई मन नपर्ने केही ठुला र केही साना प्रवृत्तिका बारेमा कुरा गर्दैछु । यो सूचि लामो हुनसक्छ र तपाईं आफूलाई मन नपर्ने प्रवृत्ति पनि यसमा जोड्न सक्नुहुन्छ ।

Random Thoughts: कहिले बन्ला नेपाल समृद्ध ?

Disclaimer: यो एक निराशावादी मोनोलग हो । तपाईंलाई नेपालको भविष्यका बारे सुखद् र आशावादी कुराहरू मात्र सुन्न मन लाग्छ भने यो लेख तपाईंका लागि रुचिकर नहुन सक्छ ।

शीर्षकको प्रश्नमा मेरो मनमा उठेको जवाफः नेपाल समृद्ध बन्ने सम्भावना छैन ! 

एक हप्ता मागेर एक महिनामा हिमालयन बैंकले गर्न नसकेको काम !

नेपालमा कामकाजको संस्कृति कस्तो छ ? मलाई लाग्छ यो विषयमा गहिरो आत्ममूल्यांकन जरुरी छ ।

सरकारी सेवाको त कुरै नगरौँ ! नेपाल सरकारका कुनै अफिसमा काम विशेषका लागि जानु छ भने कि त्यो ठाउँमा चिनजानको मानिस को छ भनेर पहिला सोधखोज गर्नुपर्छ कि पैसाको बिटो बोकेर जानुपर्छ । होइन भने सरकारी कर्मचारीले सजिलो कामलाई पनि जटिल बनाएर, फनफन घुमाउँछन् अनि हप्काएर, धम्क्याएर १०४ डिग्रीको ज्वरो निकालिदिन्छन् ।

नेपाली राज्य र समाजको वर्तमान अवस्था

भदौ २३ र २४ गते भएको ‘जेनजी’ आन्दोलनले नेपालका कमजोरी (भल्नरेबिलिटी)लाई उदाङ्गो बनाइदिएको मात्र छैन, भल्नरेबलिटीलाई बढाइदिएको छ । मलाई लाग्छ वर्तमान नेपालको जटिल राजनीतिक संकटलाई प्रभावकारी रूपमा निरुपण गर्न चाहिने क्षमता नेपाली समाजसँग छैन । एउटा झिनो आशा के भने भल्नरेबिलिटीलाई राम्रोसँग बुझ्न सके जसोतसो देश र समाजको प्राण बचाउन सकिनेछ । अन्यथा, नेपाल भयानक हिंसात्मक द्वन्द्वमा फस्ने खतरा छ ।

आजको लेखाइ मेरा ब्लगका नियमित पाठकका लागि मात्र । लेखको सुरुआतमा जेनजी विद्रोहका बारेमा हाल भइरहेका टिकाटिप्पणीमाथि आफ्ना दृष्टिकोण राख्नेछु । दोस्रो खण्डमा राज्यको क्षयीकरण, सोसल मिडियाको दुरुपयोग र नागरिक-राज्यबिचको सम्बन्धबारे छोटो चर्चा गर्नेछु ।

Has China Won?

के चीनले अमेरिकालाई जितिसक्यो ? के निकट भविष्यमा चीन अमेरिकाभन्दा बढी समृद्धि हासिल गरेर संसारको नम्बर एक देश बन्न गइरहेको छ ? यी प्रश्न आजको विश्वमा धेरै सोधिने र छलफल गरिने विषय हुन् । सिंगापुरका पूर्वकूटनीतिज्ञ तथा प्राध्यापक किशोर मेहबुबानीको पाँच वर्षअघि प्रकाशित ‘ह्याज चाइना वन ?’ नामको पुस्तक यिनै प्रश्नमा केन्द्रित छ ।

चुनाव मितिको भ्रम र प्रत्यक्ष निर्वाचित कार्यकारीको रहर

दशैंको रमझम सकिएको छ । बर्खा मौसमले ल्याएको बाढी-पहिरोको आतङ्क कम हुँदैछ । आगामी दिनमा आकास क्रमशः सफा हुँदै जाला । अब आउने यी घमाइला दिन र हिउँदको चिसो मौसम नेपालका लागि कठिन परीक्षा लिएर आउनेछन् । एक जटिल राजनीतिक सङ्क्रमण छिचोल्दै नयाँ संसद् र सरकारको निर्माणको बाटोमा अब नेपाल अघि बढ्नु पर्नेछ ।

आजको लेखमा नेपालको यही राजनीतिक संक्रमणसँग जोडिएका पाँच सन्दर्भमा आफ्ना टिप्पणी प्रस्तुत गर्नेछु ।

Five Assumptions Every Nepalese (especially Gen Z) Needs to Question and Reflect On

I was in Kathmandu for a few days in the aftermath of the Gen Z protests. During this sojourn, I had the opportunity to speak with some friends, which helped me understand the nature of current public debates about the future of Nepal. I observed a mixed feeling of optimism and caution among the people I talked with. While I am positive about the political change that the protests have brought about, I think Nepal (especially the Gen Z) needs to examine certain assumptions more seriously. In the following, I present a list of assumptions and my views on them. In my opinion, these assumptions need more in-depth debates/discussions.