नेपाली राज्य र समाजको वर्तमान अवस्था

भदौ २३ र २४ गते भएको ‘जेनजी’ आन्दोलनले नेपालका कमजोरी (भल्नरेबिलिटी)लाई उदाङ्गो बनाइदिएको मात्र छैन, भल्नरेबलिटीलाई बढाइदिएको छ । मलाई लाग्छ वर्तमान नेपालको जटिल राजनीतिक संकटलाई प्रभावकारी रूपमा निरुपण गर्न चाहिने क्षमता नेपाली समाजसँग छैन । एउटा झिनो आशा के भने भल्नरेबिलिटीलाई राम्रोसँग बुझ्न सके जसोतसो देश र समाजको प्राण बचाउन सकिनेछ । अन्यथा, नेपाल भयानक हिंसात्मक द्वन्द्वमा फस्ने खतरा छ ।

आजको लेखाइ मेरा ब्लगका नियमित पाठकका लागि मात्र । लेखको सुरुआतमा जेनजी विद्रोहका बारेमा हाल भइरहेका टिकाटिप्पणीमाथि आफ्ना दृष्टिकोण राख्नेछु । दोस्रो खण्डमा राज्यको क्षयीकरण, सोसल मिडियाको दुरुपयोग र नागरिक-राज्यबिचको सम्बन्धबारे छोटो चर्चा गर्नेछु ।

Has China Won?

के चीनले अमेरिकालाई जितिसक्यो ? के निकट भविष्यमा चीन अमेरिकाभन्दा बढी समृद्धि हासिल गरेर संसारको नम्बर एक देश बन्न गइरहेको छ ? यी प्रश्न आजको विश्वमा धेरै सोधिने र छलफल गरिने विषय हुन् । सिंगापुरका पूर्वकूटनीतिज्ञ तथा प्राध्यापक किशोर मेहबुबानीको पाँच वर्षअघि प्रकाशित ‘ह्याज चाइना वन ?’ नामको पुस्तक यिनै प्रश्नमा केन्द्रित छ ।

चुनाव मितिको भ्रम र प्रत्यक्ष निर्वाचित कार्यकारीको रहर

दशैंको रमझम सकिएको छ । बर्खा मौसमले ल्याएको बाढी-पहिरोको आतङ्क कम हुँदैछ । आगामी दिनमा आकास क्रमशः सफा हुँदै जाला । अब आउने यी घमाइला दिन र हिउँदको चिसो मौसम नेपालका लागि कठिन परीक्षा लिएर आउनेछन् । एक जटिल राजनीतिक सङ्क्रमण छिचोल्दै नयाँ संसद् र सरकारको निर्माणको बाटोमा अब नेपाल अघि बढ्नु पर्नेछ ।

आजको लेखमा नेपालको यही राजनीतिक संक्रमणसँग जोडिएका पाँच सन्दर्भमा आफ्ना टिप्पणी प्रस्तुत गर्नेछु ।

Five Assumptions Every Nepalese (especially Gen Z) Needs to Question and Reflect On

I was in Kathmandu for a few days in the aftermath of the Gen Z protests. During this sojourn, I had the opportunity to speak with some friends, which helped me understand the nature of current public debates about the future of Nepal. I observed a mixed feeling of optimism and caution among the people I talked with. While I am positive about the political change that the protests have brought about, I think Nepal (especially the Gen Z) needs to examine certain assumptions more seriously. In the following, I present a list of assumptions and my views on them. In my opinion, these assumptions need more in-depth debates/discussions.

सत्य भ्रम हो, त्यसैले आफूलाई लागेका कुरा

यो लेखमा म नेपाल र नेपालीको बौद्धिक विश्लेषण गर्न गइरहेको छैन । सत्यसम्म पुग्न भनेर उपयोग गरिने बौद्धिकता पनि भ्रम हो । मानिस मूलतः मनोवेगबाट निर्देशित हुन्छ । सत्य, तथ्य, तार्किकता आदि कुरा त्यही मनोवेग (इमोशन, प्यासन, आदि)लाई लिपपोत गरेर टल्काउने औंजार हुन् । 

यस लेखमार्फत् म जे भन्न गइरहेको छु -ती पनि सबै मेरा नितान्त भावनात्मक कुरा मात्र हुन् ।

यो राजनीतिक संक्रमण कसरी सम्हाल्ने?

विगत एक दशकयता नेपाल सुशासनमा निरन्तर कमजोर भइरहेको र असन्तुष्टि चुलिँदै गएको कुरा आफ्ना लेखहरूमा मैले बारम्बार उठाइरहेको थिएँ।

असन्तुष्टिको विस्फोट कुनै दिन हुन सक्छ भनेर अनुमान गर्न गाह्रो थिएन। म र मजस्ता सर्वसाधारणले सहजै बुझेको यस्तो यथार्थ राजनीतिक दलका अहंकारी नेताहरूले बुझ्न सकेनन् वा चाहेनन्। असन्तुष्टिको भयानक बिस्फोट जेन–जीको आन्दोलबाट देखिएको छ। यस क्रममा भएको जनधनको क्षतिले नेपालका अन्तहीन जटिलतामाथि अर्को भयंकर जटिलता थपिदिएको छ।

बसिबियाँलो -पढाई र पौडी

नेपालका खबरले तपाईंको मस्तिष्क रन्थनिएको छ ? मेरो पनि छ । तर, मस्तिष्कलाई बोझ दिएर फाइदा केही छैन । तीनदिनको घनचक्करपछि आजबाट आफ्नो नियमित दैनिकीमा फर्किने प्रयास गर्दैछु । आजको लेखाइमा मेरो दैनिकीसँग जोडिएका एउटा पुरानो र एउटा नयाँ कुरा यहाँहरूसँग बाड्ने प्रयास गर्दैछु ।